Giáo xứ Bắc Hải: Giáo họ Nam Am mừng Mẹ Mân Côi

Chiều Chúa Nhật 05/10/2014, tại nhà thờ giáo xứ Bắc Hải, hạt Hố Nai, giáo phận Xuân Lộc đã long trọng tổ chức kiệu rước Mẹ Mân Côi. (Xem hình ảnh)

Dù trời có mưa nhẹ; nhưng cộng đoàn phụng vụ nô lức rước kiệu Mẹ chung quanh Thánh Đường. Lòng tràn ngập vui sướng, thinh lặng bước đi lòng hân hoan ngẫm suy về Mẹ Mân Côi, khấn xin cùng Mẹ Mân Côi, Nhờ Mẹ, Với Mẹ và Trong Mẹ Mân Côi.

Mở đầu thánh lễ, cha chánh xứ Đaminh Bùi Văn Án vui mừng chia sẻ với cộng đoàn phụng vụ về một sự kiện trùng hợp đầy ý nghĩa. “Hôm nay Giáo Hội cho phép chúng ta được long trọng tổ chức mừng lễ Mẹ Mân Côi, trùng với ngày khai mạc Năm Thánh mừng Kim Khánh thành lập giáo phận Xuân Lộc (1965-2015).

Cách đặc biệt, giáo họ Nam Am long trọng tổ chức lễ mừng Mẹ Mân Côi quan thầy và mừng kỷ niệm 60 năm thành lập giáo họ (1954-2014).

Đây là dịp chúng ta bày tỏ tâm tình tạ ơn với Chúa, qua lời bầu cử của Đức Mẹ. Chúng ta biết ơn đến các Đấng bậc trong Hội Thánh, các vị tiền nhân của chúng ta đã có công hình thành, xây dựng và phát triển giáo phận, giáo xứ và giáo họ.”

Trong bài giảng lễ, bằng chất giọng dịu dàng truyền cảm và sâu lắng. Cha xứ đã giúp cộng đoàn hiểu rõ về vai trò của Đức Mẹ, Đấng trung gian chuyển thông ơn sủng của Chúa cho nhân loại, qua các nhân đức của Đức Mẹ sau lời “Xin Vâng”. Ngài tha thiết mời gọi mọi người hãy năng chạy đến cùng Đức Mẹ, noi gương Đức Mẹ, thực hiện sự khiêm nhường trong đời sống gia đình, họ đạo, xứ đạo, để đem lại sự an vui hạnh phúc cho mình và cho mọi người.

Sau khi nhận phép lành Tòa Thánh, cộng đoàn hướng về Đức Mẹ, sướng vui ca vang hát về Mẹ, khấn xin cùng Mẹ.

Màn đêm buông xuống, thành phố ngập tràn ánh sáng, cộng đoàn hân hoan ra về với mái nhà nhỏ bé yêu thương của mình.

LƯỢC SỬ GIÁO HỌ NAM AM

• Cộng đoàn Giáo họ Nam Am mừng lễ Mẹ Mân Côi Quan thầy đồng thời mừng kỷ niệm 60 năm thành lập (1954-2014), chính là dịp để nhìn lại hành trình, hình thành, xây dựng và phát triển, để suy niệm về ơn Chúa, tri ân các bậc tiền nhân đã mở đường, đặt nền móng xây dựng nên Giáo xứ Nam Am miền Bắc và Giáo họ Nam Am miền Nam.

• Vạn trái tim cùng chung một nhịp, với bàn tay của bao thế hệ, hy sinh công sức, của cải, cả những giọt máu đào, để xây nên giáo xứ, giáo họ thành những cộng đoàn của Thiên Chúa, minh chứng một niềm tin tuyệt đối và cùng để tạ ơn, ca ngợi lòng nhân từ yêu thương chở che của Mẹ Mân Côi Quan thầy, ban muôn hồng ân phúc lộc cho tất cả mọi người, mọi gia đình, mọi thế hệ Kito hữu Nam Am.

• Giáo họ Nam Am được thành lập từ năm 1954 trên cơ sở gần 20 gia đình Công giáo từ ngoài xứ Nam Am, Vĩnh Bảo, Hải Phòng, miền Bắc, theo đoàn người di cư vào Nam năm 1954 và đã đến chọn vùng đất cây số 7 Hố Nai, Biên Hòa để sinh sống và lập nghiệp.

Trong dịp vui mừng trọng đại này, chúng tôi xin được trình bày Lược sử Giáo họ Nam Am qua hai phần:

PHẦN 1 : XỨ NAM AM QUÊ HƯƠNG MIỀN BẮC

Vĩnh Bảo Hải Phòng bao niềm thương nhớ!

Mỗi khi nhớ về cuộc chia ly, lòng người không khỏi dâng cao những cảm xúc nhớ thương, nhớ biết bao kỷ niệm tuổi ấu thơ, từ ngàn đời gắn bó như hơi thở, như đất trời, như mạch nước khơi nguồn sự sống. 

Người đi một nửa hồn tôi mất
Một nửa hồn kia bỗng dại khờ.
(Hàn Mặc Tử)

Khi ta ở đất là nơi đất ở
Khi ta đi đất bỗng hóa tâm hồn.
(Chế Lan Viên)

Thuốc lào Vĩnh Bảo là đặc sản quê hương tôi. Qua cánh đồng trồng thuốc lào, những cây thuốc thâm thấp mập mạp, lá to đang kỳ bánh tẻ, mùi thuốc lào thoảng lẫn trong vị ngọt ngào của ngô non và đòng đòng lúa quanh đấy, như một sự tẩm ướp tinh tế. Nghe người Vĩnh Bảo rít thuốc lào thì khỏi phải nói. Ca dao về thuốc lào Vĩnh Bảo có câu:

Nhớ ai như nhớ thuốc lào
Đã chôn điếu xuống lại đào điếu lên.

Hút thuốc lào Vĩnh Bào rồi phả khói mù mịt làm cảnh vật trước mắt chập chờn ẩn hiện như thực như ảo:

Thoáng bóng ai về trong khói thuốc
Mắt cười lúng liếng lá răm tươi…

Có sách gọi cây thuốc lào là: Tương tư thảo. Vĩnh Bảo, vùng đất văn nhân hào kiệt có danh nhân văn hóa Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm, và có một loài cây kỳ thú mang cái tên gợi thương gợi nhớ.

1. Tên gọi Nam Am

• Theo lời kể của các cụ cao niên, vùng đất Nam Am ngày nay cùng với 7 xã khác ở phía Nam huyện Vĩnh Bảo là: Lý Học, Tam Cường, Vĩnh Tiến, Hoà Bình, Trấn Dương, Cao Minh, Liên Am được gọi là Đất Trạng, trước kia thuộc huyện Vĩnh Lại, tỉnh Hải Dương. Đất Trạng có tất cả 18 làng mang tên Am (Thập bát trang Am) như: Cổ Am, Bào Am, Tiên Am, Thượng Am, Liên Am, Ngãi Am, Dương Am, Hạ Am, Lý Am, Trung Am, Đông Am, Nam Am, Tây Am, Lạng Am, Tiền Am, Hội Am, Hiền Am, Thanh Am.

2. Giáo xứ Nam Am

• Dọc theo con đường từ nội thành Hải Phòng, đến Phà Khuể rồi qua địa phận huyện Tiên Lãng, Giáo xứ Nam Am tọa lạc dọc theo đường liên huyện 17A với con sông Tranh Dương hiền hòa xuôi chảy như ôm trọn bao bọc lấy Giáo xứ. Giáo xứ với gần 6000 nhân danh, gần 2.500 hộ gia đình và 4 giáo khu. Mỗi giáo khu có một Đền Thánh như: Khu Đoài có đền Thánh Inê. Khu Trung có đền Đức Mẹ Vô Nhiễm. Khu Nam có đền Thánh Gioan. Khu Đông có đền Thánh Giuse. Hiện nay, do cha chánh xứ Gioan Baotixita Nguyễn Văn Sách coi sóc. Đây là một xứ lớn, có tinh thần hiếu học, truyền thống đạo đức, có lòng nhiệt thành Đức tin và trung thành với Giáo hội. Không phải ngẫu nhiên mà nơi đây đã được mệnh danh là “Con tim của Giáo phận”.

• Giáo xứ Nam Amđược các cha dòng Đaminh thành lập vào năm 1670 và nhận Đức Mẹ Mân Côi làm Bổn mạng. Khi địa phận Đàng Ngoài phân tách thành hai Địa phận Tây và Đông Đàng Ngoài vào năm 1679, Nam Am được chọn là Tòa Giám Mục của Địa phận Đông Đàng Ngoài (địa phận Hải Phòng ngày nay). Nơi đây đã được Đức cha Gieronimo Liêm đặt là nơi xây dựng Đại chủng viện và tiểu chủng viện thời kỳ phôi thai của Địa phận. Mảnh đất này cũng là nơi ghi dấu của bao vị anh Hùng tử Đạo như thánh Liêm, thánh Vinh, thánh Bình, thánh Khang,… Nam Am nổi tiếng với những dòng họ Khổng, Vũ, Đào, Đặng, Ngô đã đến đây lập nghiệp được gần 600 năm. Và nơi đây đã sinh ra biết bao người con tận hiến cho Chúa. Vì thế, Nam Am đã trở thành một trong những Giáo xứ kỳ cựu nhất của Địa phận Hải Phòng.

3. Nhà thờ Nam Am (tước hiệu Đền Thánh Đức Mẹ Mân Côi)

• Hiện nay ngôi nhà thờ thứ hai thay cho ngôi nhà thờ cũ được làm từ năm 1878. Ngôi nhà thờ mới khởi công xây dựng ngày 25/6/2001, và ngày 15/10/2006 nhà thờ Nam Am được Đức Cha Giuse Vũ Văn Thiên Giám mục Hải Phòng về cắt băng khánh thành và cung hiến bàn thờ.

• Nhà thờ mới có chiều dài 74 mét, chiều rộng 28 mét, chiều cao 21 mét, tháp chuông chính cao 50 mét, hai tháp phụ, mỗi tháp cao 28 mét, cửa chính nhà thờ được khắc tám Hán tự, tượng trưng cho tám mối phúc thật, trên thành cửa chính có ba chữ: Ngã Chi Môn nghĩa là: Ta là cửa (Gioan 10,9), trên cửa phụ phía bắc có bốn chữ: Ngã Chi Mục Tử, nghĩa là: Ta là mục tử (Gioan 10,11), trên cửa phụ phía nam có bốn chữ: Ngã Chi Chiếu Minh, nghĩa là: Ta là ánh sáng (Gioan 8,12). Ngôi nhà thờ được diễn tả theo nền văn hóa Á đông, theo tinh thần Tông huấn Giáo hội tại Á châu của Đức Giáo hoàng Gioan Phaolo 2.

4. Phúc tử đạo

• Nam Am có sáu Đấng được phúc tử đạo và đã được Giáo Hội tôn phong Bậc Đáng Kính đó là: cha Phêrô Lương, Đôminicô Vũ Văn Lâm, Giuse Đại, Giuse Tuyên, Phêrô Tràng, Đôminicô Cầm. Theo thống kê mới nhất của giáo xứ, Nam Am có hơn 50 linh mục, trên 200 tu sĩ nam nữ hiện đang phục vụ khắp nơi trong nước cũng như ở hải ngoại. Nam Am có truyền thống đạo đức, tổ chức các đoàn hội các giới theo độ tuổi, siêng năng đọc kinh mân côi, kinh bổn (giáo lý) tổ chức các lễ hội phục sinh, lễ các thánh, lễ giáng sinh, làm việc bác ái, tổ chức khuyến học.v.v…

PHẦN 2 : HỌ NAM AM QUÊ HƯƠNG MIỀN NAM

1. Cuộc di cư năm 1954

• Geneve là một thành phố thắng cảnh của Thụy Sỹ, là nơi diễn ra nhiều cuộc hội nghị quốc tế và ký kết nhiều hiệp định đình chiến giữa các nước, nên cả Pháp và Việt Nam đã chọn nơi đây để thương thuyết. Hội nghị Hiệp Định Đình Chiến Geneve được khai mạc vào ngày 26/4/1954 và kết thúc vào ngày 21/7/1954.
• Hậu quả của hội nghị dẫn đến làn sóng người di cư vào Nam là 887.890 người (theo cuốn Hai Mươi Năm Qua: 1945-1964 của Đoàn Thêm, trang 179 và 194-195), trong đó số giáo dân tại Hải Phòng là 60 ngàn người (theo cuốn Vài Nét Về Địa Phận của Đức Cha Giuse Vũ Văn Thiên, Giám mục Hải Phòng).  
• Làn sóng người di cư vào nam bằng hai phương tiện chính là “Tầu há mồm” và “Máy bay”.
• Tất cả mọi người vào tới miền Nam được Phủ Tổng Ủy do Đức Cha Phero Maria Phạm Ngọc Chi phụ trách đón tiếp.
• Đại diện cho các cha Hải Phòng, có cha Giuse Lê Quang Ngọc đón tiếp và đưa đoàn di cư tới các nơi tạm cư và tiếp tế lương thực, lều trại và mỗi ngày mỗi người lãnh 12 đồng tiền ăn.
• Người di cư Hải Phòng có hai trại lớn: trại định cư Hố Nai do cha Giuse Nguyễn Quốc Vận làm trại trưởng. Trại Thủ Dầu Một do cha Giuse Đào Thanh Hương làm trại trưởng. Sau này, vì quá đông người, nên các cha tự đi tìm các điểm lập ra các trại khác.
• Trại định cư Hố Nai là lớn hơn cả, thuộc tỉnh Biên Hòa, nằm trên quốc lộ 1, cho nhiều địa phận. Đức Cha Phero Maria Phạm Ngọc Chi cho bốc thăm, mỗi đia phận nhận 2 km, làm nhà hai bên quốc lộ.
• Người di cư Hải Phòng bốc được số 1, nên ở đầu trại, từ cây số 6 đến cây số 8. Và do cha Isidoro Bùi Thái Học làm trại trưởng.
• Vì có nhiều xứ, nên cha Học chia ra làm 4 khu: Đông Hải, Nam Hải, Bắc Hải và Tây Hải. Nhưng vì các xứ lớn có cha xứ lãnh đạo, nên tự xây nhà thờ riêng, và giữ tên cũ của xứ mình, còn các xứ nhỏ ít người, thì nhập lại với các xứ lớn.

2. Giáo Họ Nam Am

• Cách trung tâm thành phố Biên Hòa 7 cây số, Nam Am có đường quốc lộ 1A đi qua, nay là đường Nguyễn Ái Quốc, và được bao bọc bởi các giáo họ, Ngọc Lý, Đỗ Xuyên, và một phần của giáo xứ Phúc Lâm. Những ngày đầu đến khai hoang, sinh sống lập nghiệp ở vùng đất đồi nhiều sỏi đá Hố Nai, với biết bao gian nan khổ cực, một số gia đình bỏ đi nơi khác như: Bãi Re (Phúc Hải), Bến Hải (Gò Vấp), Rạch Dừa, Cát Lở, Xuyên Mộc, Thủ Lựu, Long Kiên, Long Tân v.v.. số ít còn lại khoảng gần 10 gia đình gốc Nam Am.

• Vâng lời cha cố Phero Vũ Trọng Thư, cùng với nhiều giáo họ khác làm nên giáo xứ Bắc Hải. Tuy dù ít, nhưng các gia đình gốc Nam Am vẫn giữ nguyên tên gọi và tên thánh Bổn mạng Mẹ Mân Côi. Tạ ơn Chúa! 60 năm thấm thoát trôi qua, người dân gốc Nam Am Vĩnh Bảo Hải Phòng luôn giữ nề nếp quê cha đất tổ, những sinh hoạt đạo đời luôn cố gắng hoàn thiện, tình làng nghĩa xóm, sớm hôm tối lửa tắt đèn vui buồn có nhau.

• Người dân Nam Am vốn cần cù siêng năng lao động, có tinh thần hiếu khách, trọng lễ giáo, sinh động trong làm ăn kinh tế, chăn nuôi, trồng trọt, phát triển nhiều ngành nghề thương mại, dịch vụ, ăn uống, công nhân, công chức.v.v…

• Theo dòng thời gian, dân số giáo họ Nam Am mỗi ngày thêm đông. Ngoài việc phát triển tự nhiên, cuối năm 1966 có một số đông gia đình từ Long Điền (xưa huyện Long Điền là quận Long Điền. Năm 1975, huyện Long Điền một phần của huyện Long Đất tỉnh Đồng Nai, nay thuộc tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu) di tản chiến tranh về khu rừng đồi cỏ tranh sau Nam Am, khai hoang lập nghiệp, cũng như một số đông gia đình từ các nơi khác đến xin nhập vào họ Nam Am do hoàn cảnh kinh tế sau năm 1975.

• Hiện nay giáo họ Nam Am có 386 gia đình công giáo, số nhân danh là 1535 người, trong đó:  Có 762 nam và 773 nữ. Số người từ 60 tuổi trở lên là: 105 người (trong đó 45 nam, 60 nữ). Số người từ 21 đến 59 tuổi là: 537 người (trong đó 471 nam, 466 nữ). Số người từ 20 tuổi trở xuống là: 493 người (trong đó 246 nam, 247 nữ).

• Ngày nay, nhiều gia đình gốc Nam Am hiện đang sinh sống, lập nghiệp ở khắp mọi nơi trong nước cũng như ở hải ngoại. Dù xa cách về địa lý; nhưng những gia đình gốc Nam Am luôn hướng về quê nhà, góp lời cầu nguyện, giúp đỡ cách này hay cách khác cho người thân yêu nơi quê nhà thêm tươi thắm.

• Một điều đáng tiếc cho giáo họ Nam Am, một giáo họ lớn đông giáo dân nhất trong giáo xứ; nhưng lại không có Nhà Nguyện, không có Đền Thánh. Giáo họ có một căn nhà mặt tiền cấp 4 cho thuê để lấy kinh phí sử dụng chi tiêu trong giáo họ, và một đội trống phục vụ giáo họ, giáo xứ cũng như giáo phận trong các dịp lễ hội hàng năm.  

• Các giờ kinh tối luân phiên đến các gia đình trong giáo họ, được các đoàn thể như: Giới gia trưởng, Giới hiền mẫu, Giới trẻ tổ chức đều đặn, sốt sắng.

• Trong dịp mừng Quan Thầy giáo họ Nam Am và mừng kỷ niệm 60 năm thành lập giáo họ (1954-2014), giáo họ Nam Am đã có những việc làm thiết thực như: ra sức cổ võ đọc kinh tối trong các gia đình, siêng năng tham dự thánh lễ, chầu Thánh Thể, xưng tội rước lễ, sống bác ái, tình làng nghĩa xóm, chương trình khuyến học, xây dựng tinh thần thể thao.v.v…

3. Tham gia các Đoàn Thể Công Giáo Tiến Hành

• Thật đáng trân trọng đề cao những người độc thân hoặc có gia đình, đang dấn thân và đem khả năng chuyên môn của mình phục vụ trong các tổ chức, các đoàn thể Công Giáo Tiến Hành. Bằng đời sống cầu nguyện, làm việc bác ái, tham gia các Hội đoàn, làm tông đồ cá nhân cũng như tập thể, tham gia vào các sinh hoạt mục vụ trong giáo phận, giáo xứ, giáo họ của mình. 

• Tiếp nối truyền thống đạo đức của các bậc tiền nhân. Trước năm 1975 cũng như những năm sau này; rất nhiều vị trong giáo họ Nam Am đã hăng say nhiệt tình tham gia các đoàn thể công giáo tiến hành, kiêm nhiệm nhiều chức vụ. 

• Như Cụ Đaminh Vũ Viết Bái, sinh năm 1922, người gốc khu Trung làng Nam Am. Ngày mới vào Nam, cụ là một chàng trai độ ngoài 30, nay cụ đã gần tuổi “Bách niên chi lão nghĩa là gần 100 tuổi”, cái tuổi “Phúc lộc trời cho”, và có thể nói: “Cụ là vị gia trưởng của những gia đình gốc Nam Am ở miền Nam còn lại”. Cụ nhiệt thành trong mọi công tác tông đồ, kiêm nhiệm nhiều chức vụ, làm Khán khu rồi Phó Trương giáo xứ. Dù trong hoàn cảnh nào, Cụ luôn sống theo tinh thần đạo binh Đức Mẹ, sống khiêm nhường, đơn sơ, tín thác vào Mẹ Maria.

• Sang các thế hệ tiếp nối, nhiều vị đã và đang tham gia vào các đoàn hội như: Ông Vicente Đoàn Văn Đà, Ông Giuse Bùi Văn Phát, làm trưởng giới Gia Trưởng. Bà Anna Đoàn Thị Am, Bà Maria Trần Thị Hồng Hoa, Bà Maria Lưu Thị Sâm, làm Ban trị sự giới Hiền Mẫu giáo xứ. Ông Toma Lưu Đức Thuần, Cô Maria Khổng Thị Lam, làm Ban trị sự giới Thiếu Nhi giáo xứ. Bà Maria Lưu Thị Phiếm, làm trưởng hội Phạt Tạ giáo xứ. Cô Rosa Lưu Thị Nhung, làm trưởng hội con Đức Mẹ giáo xứ.

4. 60 năm một hành trình đức tin

• Trải qua năm tháng cuộc đời, 60 năm ghi dấu một chặng đường, 60 năm với biết bao thăng trầm của các biến cố trong hành trình 60 năm ghi dấu ấn thời gian trên lịch sử giáo họ Nam Am. Mỗi biến cố cuộc đời làm chúng ta trưởng thành và lớn lên thế nào thì mỗi biến cố xảy ra cho giáo họ cũng từng bước định hình nên một giáo họ Nam Am hôm nay.

• Nhìn lại chặng đường 60 năm ân phúc đã qua, chắc hẳn chúng ta ai cũng nhận ra những hồng ân lớn lao và phong phú với tất cả chiều cao sâu dài rộng mà Thiên Chúa không ngừng tuôn đổ trên cuộc đời mỗi người, mỗi gia đình, trong giáo họ Nam Am. Đồng thời chúng ta luôn nhớ đến các Đấng Bậc, các vị tiền nhân, các ân nhân, thân nhân ở trong nước và hải ngoại, còn sống cũng như đã qua đời.

• Trong tâm tình tín thác, mỗi người, mỗi gia đình, các thành phần, trong cộng đoàn giáo họ Nam Am, xin đồng thanh sốt sắng nói lời ‘Linh hồn tôi ngợi khen Đức Chúa’ (x. Lc. 1, 46.48), và hân hoan cất cao bài ca cảm tạ tri ân về những hồng ân lớn lao mà Chúa đã, đang và sẽ ban cho giáo họ qua lời bầu cử của Mẹ Mân Côi, Quan thầy giáo họ.

Giuse Khổng Hữu Nguồn